Οι μνήμες της Πάφρας ζωντανεύουν μέσα από τους Μπαφραλήδες του σήμερα

Με αφορμή τη 19ου Μαϊου Ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ποντίων θυμόμαστε την ιστορία της Ν. Μπάφρας και αναδημοσιεύουμε το αφιέρωμα για τα 100 χρόνια Νέα Μπάφρα,όπως αυτό που είχε δημοσιευθεί στο τεύχος 19.

100 χρόνια Νέα Μπάφρα

4 Αυγούστου 1924.

72 οικογένειες φτάνουν από την Πάφρα του Πόντου. Κατασκηνώνουν κάτω από τα Πλατάνια και μια νέα ζωή αρχίζει.

Η περιοχή της Ν. Μπάφρας δεν ήταν ποτέ ο προορισμός. Το καραβάνι είχε ξεκινήσει από τη Θεσσαλονίκη με τρένο. Προορισμός κάποια χωριά της Ξάνθης. Αναζητούσε περιοχές που μπορούσαν να του εξασφαλίσει όσα θύμιζαν πατρίδα: Βουνό – Νερό – Καπνά. Τα πολλά χρόνια σκλαβιάς και αντάτρικης ζωής έκαναν τους διωγμένους Παφραίους να αναζητούν περιοχές με διέξοδο ασφάλειας τα βουνά.

Σε μια στάση του τρένου η διαδρομή αλλάζει. Τοπικοί φορείς της περιοχής ενημερώνουν τους Παφραίους ότι στα Παγγαιοχώρια υπάρχουν χωριά με σπίτια κενά από Τούρκους που είχαν φύγει με την ανταλλαγή και πως ίσως εκεί μπορούν να βρουν τη γη της επαγγελίας που αναζητούν.

Οι 72 οικογένειες θα φτάσουν μέσω της Βιτάστας, περπατώντας γύρω από το φαράγγι. Τα σημάδια πως ο δρόμος είναι ο σωστός θα δωθούν από μια σπηλιά- είναι σχεδόν ίδια με μια αντίστοιχη της Πατρίδας. Φτάνοντας λίγο πριν δύσει ο ήλιος, αντικρίζουν νερό και χωράφια καπνού και όλα αυτά στους πρόποδες ενός βουνού που έμελλε να γίνει και δικό τους. Το Παγγαίο θα παίξει μεγάλο ρόλο στην απόφαση εγκατάστασής τους, καθώς τους παρέχει μια αίσθηση ασφάλειας.

Τοποθετώντας τις σκηνές που τους είχαν δοθεί από τον στρατό, βάζουν το πρώτο θεμέλιο για τη γέννηση ενός τόπου.

—————————————————————
Κάτω απ’τα ίδια πλατάνια, ένα Σάββατο πρωί συναντάμε πολλούς από τους κατοίκους της Νέας Μπάφρας να περιμένουν οδηγίες για την πρόβα.

Οι ετοιμασίες είναί πυρετώδεις, μεγάλοι και μικροί, με μπαστούνια και καρότσια συναντιούνται κάτω από τον ήλιο και αναμένουν.

Στις πρόβες συναντήσαμε και την Ιωάννα που πιάνοντας την κουβέντα μας είπε πως δεν έχει σχέση με το χωριό αλλά θέλησε να βοηθήσει στην αναβίωση. «Η Μπάφρα έχει τεράστια ιστορία και στην προσπάθεια που κάνουν εδώ όλοι να τη μεταλαμπαδεύσουν, με βρίσκουν σύμμαχο».

«Γιορτάζουμε τα 100 χρόνια από την ημέρα που εγκαταστάθηκαν οι πρόγονοί μας σε τούτο εδώ τον τόπο, από την Πατρίδα, τα χωριά της Πάφρας του Πόντου» μας πληροφορεί ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος, εκπρόσωπος του Συλλόγου «Ηλίας Πάνου» και εμπνευστής της αναβίωση.

Πατρίδα λένε όλοι όταν αναφέρονται στην Πάφρα και μας κινούν την περιέργεια να ρωτήσουμε. «Είναι περίεργο να μην έχεις πατήσει ποτέ σ’ εκείνα τα χώματα. Εδώ μεγάλωσα, εδώ μεγαλώνω τα παιδιά μου αλλά όποιος νιώθει μέσα του Μπάφραλης πάντοτε θα λέει πατρίδα τα χώματα που άφησαν οι δικοί μας εκεί. Κι αν αυτό το καταφέρει έστω κ ένα από τα παιδιά μου, θα είμαι περήφανος» λέει ο Ιορδάνης.

Ο Γιάννης Γεωργιάδης είναι 25 χρονών και μένει στη Θεσσαλονίκη, αλλά μας λέει πως σαν το χωριό δεν έχει! Τον ρωτάμε γιατί επιλέγει να περάσει το Σάββατό του στην πρόβα. «Έχω μεγαλώσει στο χωριό, επιστρέφω σχεδόν κάθε σαββατοκύριακο. Στην Μπάφρα αγαπάμε πολύ τον Σύλλογο και την παράδοση»

Η κ. Κατερίνα Χατζηαποσίδου είναι 10 χρόνια πιο μικρή από το χωριό. Οι γονείς της κ. Κατερίνας ήρθαν νιόπαντροι από την Πάφρα, με όσα φορούσαν μονάχα. «Καλλύβια ήταν τότε, ζήσανε πολύ φτωχικά αλλά πορευόμασταν όπως ήμασταν. Δέχθηκαν πόλεμο, κατέφεραν όμως να μείνουν εδώ».

Το τότε κράτος ήθελε να τους χωρίσει σε διαφορετικές περιοχές, οι 72 οικογένειες όμως ήθελαν να είναι ενωμένοι. Στο τρένο είχαν μπει περίπου 120 οικογένειες, κάποιοι συνέχισαν το ταξίδι τους και πήραν άλλους δρόμους. Μέχρι το 1926-27 κι άλλες οικογένειες από την Πάφρα βρήκαν το νέο τους σπίτι στο χωριό.

Ο Πρόδρομος Φιλιππίδης ετοιμάζεται να ζήσει τη φοιτητική ζωή του μακριά από τη Μπάφρα. Ασχολείται ενεργά με τον Σύλλογο και η ερώτησή μας, σε καιρούς που οι νέοι απομακρύνονται από τις παραδόσεις, είναι απλή. Γιατί; «Είναι κάτι που κάνω για μένα αλλά και για το χωριό μας, του δίνει ζωντάνια και το χρειάζεται.» Ο Γιάννης θα επιβεβαιώσει πως «ακόμα και τα μικρά παιδιά θα δεις ότι κρατάνε τις παραδόσεις.»

Η γλώσσα αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα θέματα. «Τουρκόσπορους» θα ακούσουν να τους λένε, γιατί κάποτε στο δίλημμα θρησκεία ή γλώσσα, η απάντηση ήταν ξεκάθαρη. Η θρησκεία επικράτησε και το κόψιμο της γλώσσας παραμόνευε όποιον τολμούσε να μιλάει ελληνικά.
Όταν έφτασαν, η πλειοψηφία δεν ήξερε να μιλάει ελληνικά και, όσοι λίγοι ήξρραν, δεν μπορούσαν να γράψουν. Μια από τις εξαιρέσεις ο μπαμπάς της κ. Κατερίνας, που είχε τελειώσει Γυμνάσιο και ήταν «ο γραμματιζούμενος». Αν και έγραφε γράμματα εκ μέρος όλων, δεν μπορούσε να μιλήσει τη γλώσσα γιατί δεν την ήξερε κάποιος άλλος! Η κ. Κατερίνα έμαθε τα ελληνικά στο σχολείο και όταν την συνταντήσαμε μας έκανε το χατήρι και τραγούδησε ένα τραγούδι στα τούρκικα. Η συννονόματη εγγονή της θα μας πει πως παλιότερα συνήθιζε να της τραγουδάει πολύ.

«Ακόμα το έχω μέσα μου απ΄το σχολείο, ακούγαμε διάφορα για την καταγωγή μας από τα γύρω χωριά. Ευτυχώς, πλέον, δεν είναι έτσι» λέει ο Ιορδάνης και το σχολείο που πήγε ο Πρόδρομος είναι πολύ διαφορετικό. Μιλώντας με τον Πρόδρομο συνειδητοποιούμε πως έχει ζήσει και «γράψει» με τον τρόπο του το 1/5 της ζωής της Νέας Μπάφρας. Τον ρωτάμε πώς νιώθει για αυτό. «Δεν μπορώ να το περιγράψω» λέει με συγκίνηση.

Οι ιστορίες έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Κάποιοι τις απέφευγαν, κάποιοι δεν μπορούσαν να τις μοιραστούν λόγω γλώσσας. Η κ. Κατερίνα λέει πως οι παππούδες τους έλεγαν ιστορίες που τους ακουγόταν σαν παραμύθια. Δεν είναι όμως όμορφα παραμύθια αλλά η αλήθεια.
Μια τέτοια ιστορία ανακάλυψε ψάχνοντας το αρχείο και ο Ιορδάνης. Ο παππούς του ήταν ενός έτους όταν οι δικοί του εγκατέλειψαν την Τουρκία και είχε έναν δίδυμο αδερφό, που κατά τη διαδρομή έκλαιγε δυνατά. Για να σώσουν την υπόλοιπη οικογένεια, το παιδί έμεινε πίσω σ’έναν λόφο. Ήταν ένα από τα χιλιάδες παιδιά που εγκαταλείφθηκαν…

Η συγκίνηση είναι διάχυτη σε όλους. Ο Ιορδάνης όμως θα ρθει να συμπληρώσει πως «μαζί με τη συγκίνηση βγαίνει και το συναίσθημα της αδικίας που είχαν υποστεί οι δικοί μας». Η συνθήκη της Λωζάνης ανάγκασε τις οικογένειες να ξεκληριστούν, αφήνοντας πίσω μια ολόκληρη ζωή.

Όλες οι αποσκευές τους, μια εικόνα. Και ενώ το 1922 ήταν η χρονιά ορόσημο για την ανταλλαγή, οι Παφραίοι θα έρθουν δύο χρόνια μετά κι αυτό γιατί ήταν αντάρτες και η ενημέρωση δεν έφτασε νωρίς. Από στόμα σε στόμα θα φτάσει η πληροφορία.
Δύο από τις εικόνες που σώθηκαν από την Πατρίδα υπάρχουν μέχρι και σήμερα στην εκκλησία. Της Αναστάσεως η μία, ένας τυχαίος (;) αλλά σπουδαίος συμβολισμός.
Κοντά στους εορτασμούς της επετείου είναι και το πανηγύρι του χωριού, καθόλου τυχαίο καθώς αποτέλεσε απόφαση της Μητρόπολης η κεντρική εκκλησία του χωριού να είναι αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Οι πρώτες οικογένειες προερχόταν από διαφορετικά χωριά της Πάφρας, καθένας είχε τον δικό του πολιούχο και η τότε απόφαση της Μητρόπολης έδωσε λύση τιμώντας τη γενέθλια επέτειο της Μπάφρας.

Πληροφορίες όπως κι αυτή φρόντισαν να καταγράψουν διαχρονικά άνθρωποι που ασχολήθηκαν με το Σύλλογο, με το όνομα του Γεωργίου Αντωνιάδη να κυριαρχεί. «Είμαι ευγνώμων στους ανθρώπους που ασχολήθηκαν με το Σύλλογο και μας έμαθαν την ιστορία μας», τονίζει ο Ιορδάνης. Ο Πρόδρομος συμμετέχει στον Σύλλογο από την πρώτη δημοτικού. Όταν τον ρωτάμε ποιος είναι ο αγαπημένος του χορός απαντάει πως δεν υπάρχει Πόντιος που δε θα απαντήσει ο Πυρίχειος. Αρχαίος χορός, μαχητικός, σημείο ένωσης των Ανταρτών του Πόντου.

Από εκείνους τους Παφραλήδες στους Μπαφραλήδες του σήμερα, τους ρωτάμε πώς νιώθουν για αυτόν τον τίτλο. «Κανονικά θα έπρεπε να είναι Μπαφραίος αλλά είναι Μπάφραλης και το μόνο που μπορώ να νιώσω όταν με λέει κάποιος Μπάφραλη είναι περηφάνια. Είμαι υπερήφανος για τους προγόνους μας. Κάποιοι μας λένε ξεροκέφαλους. Στο δίκαιο ναι, το δέχομαι, είμαστε. Έχουμε τη δύναμη να υπερασπιστούμε το δίκαιο. Στην αδικία ναι ,μπο-ρούμε να γίνουμε άγριοι.» Ο Πρόδρομος είναι πιο λι-τός «Πόντος, πατρίδα…». «Είναι μια ιδιαίτερη λέξη για μας… είναι η ζωή μας. Δεν υπάρχει Μπάφραλης που δεν αγαπάει αυτή τη λέξη, είναι η σημαία μας» λέει με μεγάλη συγκίνηση και περηφάνια ο Γιάννης.

Ο Γιάννης μοιράζεται μαζί μας μια φράση που του χει πει ο πατέρας του «Η Μπάφρα πάνω απ’όλα», ενώ όταν ρωτάμε τον Ιορδάνη τι θα ήθελε να κρατήσουν τα δικά του παιδιά απαντάει «να διαβάσουν την τοπική ιστορία, να μάθουν τις ρίζες τους. Να διεκδικούν το δίκαιο τους και να το κερδίζουν, όπως ξέρουν οι Μπαφραλήδες.»

Στα επόμενα 100 χρόνια ο Πρόδρομος θα ήθελε το χωριό να υπάρχει και να έχει περισσότερο κόσμο, ενώ η κ. Κατερίνα θέλει «να μην ξεχαστούν τα παλιά». Αυτό τονίζει και ο Ιορδάνης, να μην ξεχαστούν όσοι ίδρυσαν το χωριό και όσοι προσέφεραν σ’αυτό.

Αυτό επιδιώκουν να καταφέρουν και μέσω της μεγάλης εκδήλωσης μνήμης που οργανώνουν με την αναβίωση της ημέρας του ερχομού τους. Όλο το χωριό αλλά και ετεροδημότες της ομογένειας έχουν αγκάλιασει την προσπάθεια τιμώντας τους προγόνους τους. Το παράπονο προς την πολιτεία που δεν ήταν κοντά ούτε στους προγόνους τους, αλλά ούτε και σήμερα που τιμάνε τη μνήμη τους, δεν τους σταματά.

Οι Μπαφραίοι ήταν πάντοτε ένας ενωμένος λαός – ίσως τα 100 χρόνια είναι μια ευκαιρία για να ενωθούμε περισσότερο και να πάμε μπροστά τον τόπο μας, λέει ο Ιορδάνης.

4 Αυγούστου 2024

Στα ίδια πλατάνια, που στέκουν ακόμα, τα παιδιά των παιδιών τους δεν τους ξεχνάν και αυτή είναι η μεγαλύτερη νίκη τους.

Το αφιέρωμα δημοσιεύθηκε στο τεύχος 19